We geven ons brein te weinig hersteltijd
Burn-out herkennen en voorkomen: ‘We geven ons brein te weinig hersteltijd’
Hard werken geeft voldoening en om scherp te zijn heb je stresshormonen nodig. Maar
neem je te weinig gas terug dan krijgt het brein geen hersteltijd. Het gevolg: een burnout.
Hoe herken je een burn-out en wat kun je doen om het te voorkomen?
Het aantal mensen met een burn-out blijft stijgen en ook de duur is verdubbeld: duurde
een burn-out in de jaren negentig nog 120 tot 180 dagen, nu zijn mensen gemiddeld 242
dagen uit de running. Het prijskaartje dat aan een burn-out hangt: 60.000 euro.
Extra belasting
Het is de afgelopen jaren dan ook niet rustiger geworden op de werkvloer. ‘Privé en werk
zijn moeilijker van elkaar te scheiden. We zijn beter bereikbaar voor onze collega’s en de
drempel om ’s avonds ‘nog even een halfuurtje’ iets te doen is lager geworden’, zegt
Carien Karsten, psychotherapeut en auteur van onder meer Uit je burn-out, een 30 dagen
programma. ‘Zo belasten we onszelf extra, zonder dat we het ons realiseren.’ Het gevaar
dat daarin schuilt: ‘Het brein kan niet afschakelen omdat we onszelf te weinig hersteltijd
geven. Een logisch gevolg is dat het aantal mensen met een burn-out stijgt.’
En eigenlijk vinden we een beetje stress ook wel lekker. ‘Stress is niet per se verkeerd,
om scherp te zijn hebben we namelijk stresshormonen nodig. Het biedt uitdaging, geeft
energie en we presteren er beter door. Hard werken geeft voldoening, maar nemen we te
weinig gas terug dan helpen we ons stresssysteem om zeep. Het is essentieel om
hersteltijd te nemen, te pauzeren en regelmatig een ommetje te maken. Doe je dat niet,
dan gaat op een gegeven moment het licht uit.’
Werklustige types
Volgens organisatiepsycholoog Wilmar Schaufeli is hard werken niet de oorzaak van een
burn-out. Een gebrek aan bevlogenheid zou volgens hem de grote boosdoener zijn. Maar
volgens Karsten krijgen juist de werklustige types, die het liefst negeren dat ze het
rustiger aan moeten doen, vaker een burn-out. ‘Bevlogenheid in het werk is uiteraard
rustiger aan moeten doen, vaker een burn-out. ‘Bevlogenheid in het werk is uiteraard
ontzettend belangrijk, maar ook bevlogen mensen krijgen een burn-out. Geef je jezelf niet
genoeg hersteltijd dan gaat het beloningscentrum minder functioneren. Het werk geeft
minder voldoening en op den duur raak je ook die bevlogenheid kwijt. Je gaat je incapabel,
minder creatief en opgebrand voelen. De motivatie verdwijnt volledig.’
Dat komt door hormonen. De stresshormonen adrenaline en cortisol zijn onze
belangrijkste stresshormonen. Als je continu alert blijft, is je adrenalineniveau blijvend
verhoogd en maak je meer cortisol aan. Cortisol heeft mede als functie de adrenalineaanmaak
te remmen, teveel adrenaline beschadigt de organen. Normaal daalt de
cortisolproductie overdag, zodat je ook ’s nachts goed kunt slapen. Maar een hoge
adrenalineproductie houdt ook dit hormoon hoog. De ontregeling van dit hormonale
stress-systeem is een belangrijke oorzaak van burn-out. Het brein maakt geen
onderscheid of je te hard werkt vanuit bevlogenheid af vanuit angst om je baan te
verliezen. Als je niet voldoende herstelt, zijn in beide gevallen de stresshormonen
ontregeld en ben je kwetsbaar voor burn-out.
Signalen van een burn-out
Wil je een burn-out herkennen? De eerste signalen van een burn-out zijn: met weerstand
naar het werk gaan, minder makkelijk afspraken maken en slecht slapen. Dat laatste komt
door het stresshormoon cortisol. Daarnaast ben je sneller ziek en maak je meer ruzie, uit
zelfbescherming. In de volgende fase word je minder productief, vergeetachtig en kun je
je moeilijk concentreren. In de laatste fase ga je over het randje. Dat gaat gepaard met
forse klachten als paniekaanvallen, pijn op de borst, gewrichtsklachten en verminderd
zicht. Tussen de eerste en de laatste signalen kan wel vijf a zes jaar verstrijken.
Burn-out aanpakken
Beland je in een burn-out, dan is het zaak om op zoek te gaan naar nieuwe dingen waar je
energie van krijgt. Om dat te kunnen ontdekken moet je wel lekker in je vel zitten. ‘In een
burn-out is het erg lastig onderzoeken waar je gelukkig van wordt, alles kost energie. Rag
– bij wijze van spreken – eerst de spinnenwebben weg, voordat je de zolder een kleur
geeft’, zei leiderschapsexpert Remco Claassen in een eerder interview.
Daarnaast heb je verschillende soorten stresshormonen. ‘De een zit hoog in de cortisol,
de ander in de adrenaline. Dat vereist vaak ook een andere burn-out aanpak. Hoewel vaak
wordt aangeraden om ink te gaan sporten, heeft dat bij iemand met veel cortisol juist
een averechts effect. Deze types moeten bijvoorbeeld nooit gaan hardlopen, maar juist
aan een sport als yoga doen. Bij iemand met veel adrenaline werkt intensief sporten
daarentegen erg goed’, aldus Karsten.
Krijg je te maken met een burn-out, dan is het volgens Karsten belangrijk om de volgende
stappen te zetten:
#1 Analyseren
Waarom krijg je juist nu een burn-out? De overbelasting was er waarschijnlijk al heel
lang. Wat is de trigger? Het is hierbij belangrijk om zowel het werkende, als het
privéleven te analyseren.
#2 Fysieke conditie
Lichaam en brein moeten herstellen. Daarom is het zaak om weer een goed functionerend
inspannings- en ontspanningssysteem te krijgen. Ga op zoek naar ontspanning en dingen
die energie geven.
#3 Rationele gedachtes terugkrijgen
Mensen met een burn-out voelen zich waardeloos. Het is belangrijk in te zien dat dit
nergens voor nodig is. Mindfulness kan helpen om de gedachten te verplaatsen en alles
op een rijtje te zetten. Een half uurtje in de ochtend maakt dat je de dag rustiger begint.
Maar let op, met mindfulness bestrijd je niet de oorzaak.
#4 Oriënteren op re-integratie
Wat is er nodig om het werk te kunnen herpakken? Hier kan je mee aan de slag als je
weer beter voor jezelf kan zorgen. In deze fase is zingeving ook erg belangrijk: wat geeft
het leven zin? Haal je voldoening uit deze baan of moet je toch voor een ander pad
kiezen?
#5 Stabiliseren
Ben je gere-integreerd dan moet je nog twee jaar lang op jezelf blijven letten. Het
terugvalrisico is heel groot.
(Uit: MT.nl)
